Zwykle przemoc domowa kojarzy się przede wszystkim z fizycznymi atakami na drugą osobę. Nie jest to jedyna jej postać. Poza przemocą fizyczną wyróżnia się również psychiczną, seksualną, ekonomiczną. W przypadku dzieci mówimy także o zaniedbaniu.
Problem alkoholowy jest czynnikiem ryzyka każdej z form przemocy, ale nie jest jej przyczyną. Przemoc może wystąpić w każdej rodzinie, bez względu na wykształcenie, styl życia czy status społeczny jej członków.
Przemoc psychiczna
Najczęstszą formą przemocy domowej jest przemoc psychiczna (emocjonalna). Towarzyszy ona każdej innej formie przemocy (fizycznej, ekonomicznej, seksualnej, zaniedbaniu), ale może też występować niezależnie.
Przemoc psychiczna przybiera różne formy. Zaczyna się najczęściej od zachowań, które na początku nie są identyfikowane jako przemoc. Należy do nich m.in. nierespektowanie czyichś potrzeb i granic (np. nieudzielanie pomocy i wsparcia, izolowanie od przyjaciół, przedłużające się milczenie), narzucanie swojego zdania. Na wybuchy złości znajdują się wytłumaczenia. Zwykle obwiniana za nie jest osoba krzywdzona. Osoba stosująca przemoc może np. obwiniać partnera/partnerkę o to, że został/została doprowadzony/a do takiego stanu przez jego/jej zachowanie, np. o czymś zapomina, czegoś nie dopilnuje. Jednocześnie osoba stosująca przemoc najczęściej przypisuje swoim zachowaniom pozytywne intencje – troskę, dobro rodziny, dobro drugiej osoby – „kochanie wiem, że nie mogę się tak do ciebie odzywać, ale bardzo się martwię, gdy długo nie odbierasz telefonu”. Bardzo trudno osobie poddanej takiemu zachowaniu jednoznacznie negatywnie je ocenić. Kontrola nazywana jest troską, a zazdrość – miłością. To sprawia, że zachowania przemocowe u osoby jej doświadczającej wzbudzają poczucie pomieszania i prowadzą do utraty zaufania co do własnego osądu. Z czasem przemoc eskaluje. Pojawia się wyśmiewanie, poniżanie, wyzywanie, szantaż, manipulacja, ciągła krytyka, niszczenie rzeczy należących do osoby krzywdzonej, przemoc wobec jej zwierząt, a nawet groźby. Przemoc psychiczna często jest tajemnicą „czterech ścian”. To oznacza, że z powodu mechanizmów towarzyszących uwikłaniu w relację z osobą stosującą przemoc, osoby krzywdzone m.in. z lęku, poczucia wstydu, bezsilności, nie zwracają się o wsparcie. W przeciwieństwie do przemocy fizycznej przemoc psychiczna jest trudniejsza do udowodnienia.
Przemoc fizyczna
Z interwencją służb, w oparciu o procedurę „Niebieskiej Karty” czy wszczęcie sprawy karnej, najczęściej mamy do czynienia w przypadku przemocy fizycznej. Przemoc ta jest najbardziej widoczna dla osób z zewnątrz. Przemoc fizyczna może mieć bardzo różną postać – od popychania, szarpania, policzkowania, szczypania, ciągnięcia za włosy, aż do bardzo ciężkich pobić, w wyniku których osoba krzywdzona trafia do szpitala, doznaje kalectwa czy traci życie.
Przemoc seksualna
Przemoc seksualna wzbudza wśród doznających jej osób najwięcej poczucia wstydu i jest często ukrywana. Dlatego najrzadziej jest zgłaszana. Wśród kobiet doświadczających przemocy od partnera nadal funkcjonuje fałszywe przekonanie, że ma on prawo domagać się seksu, a obowiązkiem partnerki jest poddawać się jego żądaniu, niezależnie od swojej woli. Za przemoc seksualną uznaje się każde nieakceptowane zachowanie seksualne czy zmuszanie do praktyk seksualnych, np. komentowanie wyglądu seksualnego, niestosowne żarty, zmuszanie do oglądania pornografii, robienie i udostępnianie intymnych zdjęć danej osoby, używanie gadżetów do celów seksualnych bez uzyskania na to zgody drugiej osoby, zmuszanie do aktów seksualnych, gwałt. Przymus może polegać zarówno na bezpośrednim użyciu siły, emocjonalnym szantażu, grożeniu, nieliczeniu się ze zdaniem czy potrzebami partnerki/partnera.
Przemoc ekonomiczna
Przemoc ekonomiczna może polegać m.in. na uniemożliwianiu pracy zarobkowej, zmuszaniu do rezygnacji z zatrudnienia, odbieraniu środków finansowych i materialnych, samodzielnym decydowaniu o finansach rodziny czy też na przerzucaniu odpowiedzialności za utrzymanie rodziny, związku na drugą osobę. Finanse są najprostszym i najszybszym sposobem do uzależnienia od siebie drugiego człowieka i utrzymania go w krzywdzącej relacji. Bardzo często to właśnie zależność finansowa od osoby krzywdzącej sprawia, że pomimo cierpienia i ogromnych kosztów emocjonalnych osoba zależna pozostaje w związku.
Do zakończenia przemocowej relacji potrzebne jest wsparcie bliskich osób oraz specjalistyczna pomoc. Zwrócenie się po nią wymaga często bardzo dużego wysiłku emocjonalnego, w tym przełamywania lęku czy poczucia wstydu. Należy pamiętać, że są one częścią mechanizmów, które utrzymują w krzywdzącej relacji. Wszczęcie Procedury „Niebieskiej Karty”, specjalistyczne wsparcie pomagają się z nimi uporać. Dowiedz się więcej.
