Jeśli pracownicy piją alkohol w miejscu pracy lub przychodzą do pracy pod wpływem alkoholu, rodzi to poważne problemy. Pracownik będący pod wpływem alkoholu zawsze stwarza zagrożenie dla pozostałych pracowników oraz osób trzecich.
Nie można przecież przewidzieć, jak będzie się zachowywał w stanie upojenia alkoholowego. Zagrożenie jest większe w pracy w szczególnych warunkach, czyli takich, które mogą powodować ryzyko uszczerbku na zdrowiu. Dopuszczenie do pracy pracownika nietrzeźwego w takich okolicznościach może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji.
Stan po użyciu alkoholu a stan nietrzeźwości
Z punktu widzenia prawa pracy istotne jest, aby pracownik świadczący pracę był trzeźwy. Nie ma znaczenia, czy znajduje się w stanie po spożyciu alkoholu, czy też jest nietrzeźwy. Warto tu przypomnieć, że stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi (lub prowadzi do stężenia we krwi) od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3. Z kolei stan nietrzeźwości oznacza, że zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Niedopuszczenie do pracy
Artykuł 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi określa szczegółowe zasady postępowania w przypadku, gdy pracownik stawi się do pracy w stanie wskazującym na spożywanie alkoholu względnie spożywa alkohol w czasie pracy. W takich sytuacjach kierownik zakładu pracy (pracodawca) lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia pracownika do pracy. Jednakże w każdym przypadku musi zachodzić uzasadnione podejrzenie, iż pracownik zgłosił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy.
Uzasadnione podejrzenie może nasuwać poruszanie się pracownika chwiejnym krokiem, niezborność ruchów, niewyraźna i bełkotliwa mowa czy zapach alkoholu. Ponieważ ocena, czy pracownik zgłosił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu, musi opierać się, siłą rzeczy, na obserwacji jego zachowania – co czasem może prowadzić do błędnej oceny – kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona obowiązana jest zapewnić, na żądanie pracownika, przeprowadzenie badań stanu jego trzeźwości.
Zaniechanie ze strony pracodawcy
Zaniechanie ze strony pracodawcy (lub osoby przez niego upoważnionej), tj. dopuszczenie do pracy osoby będącej pod wpływem alkoholu, może zostać zakwalifikowane jako wykroczenie. Zgodnie z art. 44 ustawy o wychowaniu w trzeźwości karze grzywny podlega między innymi ten, kto wbrew szczególnemu obowiązkowi nadzoru dopuszcza do spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładu pracy, jak również wtedy, gdy wiedząc o takim zachowaniu nie podejmuje prawem przewidzianego postępowania. Zadaniem pracodawcy, bądź upoważnionej przez niego osoby, jest sprawowanie nadzoru nad warunkami pracy, więc na nich także ciąży powinność odsunięcia od pracy pracownika, który wbrew obowiązkowi trzeźwości spożywa alkohol w godzinach pracy. Tolerowanie spożywania alkoholu w czasie pracy lub na terenie zakładu pracy jest bezwzględnie niedopuszczalne.
Nakaz trzeźwości
Co ciekawe i warte podkreślenia, Kodeks pracy nie przewiduje wprost obowiązku zachowania trzeźwości w zakładzie pracy – ani w art. 211, który precyzuje obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ani w art. 100, stanowiącym ogólnie o obowiązkach pracownika. Zgodnie bowiem z art. 100 pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Nakaz trzeźwości wynika pośrednio z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z art. 108 par. 2 Kodeksu pracy pracodawca może nałożyć karę pieniężną, jeśli pracownik stawia się do pracy w stanie nietrzeźwości lub pije alkohol w czasie pracy. Natomiast zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy z dnia 23 lutego 2023 roku, pracodawcy mogą sprawdzić alkomatem trzeźwość swoich pracowników, jeśli możliwość takiej kontroli została przewidziana w przepisach wewnątrzzakładowych. Jeśli takich przepisów nie ma, wówczas kontrolę trzeźwości pracowników może przeprowadzić jedynie policja.
