Co to jest asertywność?
Asertywność to w ostatnich latach często poruszany temat. Kiedy zapytamy innych, co oznacza to słowo, od wielu z nich usłyszymy, że asertywność to umiejętność odmawiania. Oczywiście, ale… czy tylko?
Asertywność to kompetencja społeczna oraz sposób działania przejawiające się w sytuacjach, w których można:
- dać wyraz swoim emocjom,
- wyrazić swoje potrzeby,
- zgodzić się lub odmówić, gdy ktoś o coś prosi lub czegoś żąda.
Aby być osobą, która zachowuje się w sposób asertywny, należy być świadomym tego, czego się chce. Drugim warunkiem jest rozwijanie w sobie przekonania, że ma się pełne prawo prosić o to, czego się chce i odmawiać tego, czego się nie chce. Asertywna osoba zna swoje prawa, a własne potrzeby traktuje z szacunkiem. Warto rozwijać w sobie tę kompetencję społeczną również dlatego, że pomaga ona wzmacniać poczucie własnej wartości.
Uległość, agresja, manipulacja – przeciwieństwa asertywności
Zrozumienie, czym jest asertywność, może ułatwić charakterystyka zachowań, które NIE świadczą o asertywności. Jej przeciwieństwem są:
- Uległość – osoba, która zachowuje się ulegle, bagatelizuje własne prawa i potrzeby na rzecz potrzeb i upodobań innych ludzi. Taka osoba na ogół powstrzymuje się przed mówieniem o swoich emocjach, a kiedy próbuje to zrobić, pojawia się u niej poczucie niepewności oraz wrażenie, że narzuca się innym. Osoby uległe często koncentrują się na tym, by być odbierane jako miłe i bezproblemowe.
Beata odkryła, że w ostatnim czasie na myśl o spotkaniach rodzinnych lub imprezach towarzyskich czuje ścisk w żołądku. Szybko odkryła, że jest to związane z kwestią alkoholu. Kiedy podczas kolejnych urodzin czy imienin jej liczni krewni natarczywie zachęcają ją do picia alkoholu, Beata ulega im, ale wiąże się to z tym, że przez kilka kolejnych dni obwinia się, że znów zamiast zadbać o siebie próbowała zadowolić innych. Co więcej, przez takie sytuacje zaczyna czuć niechęć do bliskich. - Agresja – osoba wykazująca agresywny styl zachowania często odnosi się do innych w sposób niedelikatny, napastliwy i pełen złości. Nie przykłada wagi do potrzeb i uczuć innych ludzi, a kiedy na czymś jej zależy, potrafi stosować przymus, zastraszać i wywoływać konflikty. Odmianą agresji jest tzw. agresja bierna. Osoba biernie agresywna unika wywoływania sporów, za to wyraża swój gniew w sposób zakamuflowany, czyli nie wprost.
Dariusz czuł złość, gdy inni odmawiali mu wspólnego picia alkoholu. Wiedział jednak, że jawne krytykowanie takich osób spotka się z niechętną postawą otoczenia. Jeśli więc podczas spotkania towarzyskiego ktoś odmawiał picia z nim alkoholu, przestawał z tą osobą rozmawiać, a proponując wspólne aktywności, np. przeniesienie imprezy do klubu, wykluczał osobę, która mu odmówiła. - Manipulacja – osoba zachowująca się manipulacyjnie nie potrafi komunikować swoich potrzeb w społecznie akceptowalny sposób bądź chce wykorzystać innych dla swoich celów. Próbuje więc osiągnąć swój cel wzbudzając w nich poczucie winy lub litość. Chcąc, by ktoś zaspokoił jej potrzeby, przyjmuje rolę ofiary, a jeśli sposób ten okaże się nieskuteczny, zaczyna zachowywać się wrogo bądź obojętnie.
Jola chcąc nakłonić swoje przyjaciółki do spotkania z udziałem alkoholu przekonywała je, że tylko to będzie w stanie pocieszyć ją w obliczu problemów, z jakimi się zmaga. Wzbudzała więc w nich litość tak długo, aż ulegały jej namowom.
Asertywność jest przeciwieństwem uległości, agresji i manipulacji. Osoba asertywna potrafi prosić o to, na czym jej zależy w jasny i bezpośredni sposób, wystrzegając się jednak atakowania i celowego ranienia innych. Taka osoba szanuje i uwzględnia prawa własne oraz prawa innych osób.
Beata zaczęła uczęszczać na spotkania z psychologiem, gdzie mogła przyjrzeć się tematowi asertywności. Choć wdrażanie jej w życie okazało się wyzwaniem wymagającym wyjścia poza własne schematy, z czasem Beacie coraz łatwiej przychodziło odmawianie krewnym. Mówiła np.: „Dziękuję, ale naprawdę nie mam ochoty na picie alkoholu”. Kolejne namowy zbywała krótkim: „Nie, dziękuję”. Z czasem inni coraz rzadziej próbowali wywierać na nią presję.
Część osób lubi przyglądać się sobie i jest świadoma swojego stylu zachowania. Innym przychodzi to z trudem. Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, czy potrafi się być asertywnym, warto przyjrzeć się swoim reakcjom na sytuacje, gdy np.: jest się namawianym do kupienia czegoś, czego się nie potrzebuje; nie można spać z powodu kolejnej głośnej imprezy organizowanej przez sąsiadów; ogląda się film w kinie z siedzącymi za plecami głośno rozmawiającymi ludźmi; otrzymuje się nadmiernie wysoki rachunek lub słyszy nieuzasadnioną krytykę.
Jeśli nawet asertywność nie jest mocną stroną niektórych osób, umiejętność tę można doskonalić.
