Rozpoznawanie symptomów nawrotów oraz zapobieganie im jest niezbędnym elementem terapii uzależnienia. Każda osoba czy sytuacja pozwalająca zdobywać nowe doświadczenia, które sprzyjają wzmocnieniu osobistego potencjału, może okazać się pomocą, gdy dojdzie do nawrotu.
Warto także analizować bieżące doświadczenia pod kątem zagrożeń i ryzyka powrotu do wcześniejszego (tj. z okresu intensywnego picia alkoholu) sposobu myślenia, interpretacji zdarzeń, przeżywania emocji, reagowania na niepowodzenia czy radzenia sobie z trudnościami.
Przykładowy schemat postępowania: Dana osoba ma zwyczaj pić alkohol weekendowo po intensywnym tygodniu pracy, żeby odreagować napięcie. W piątek wracając z pracy dzwoni do znajomych, aby wieczorem spotkać się z nimi w klubie. Spotkaniu towarzyszy upijanie się przez kolejne dwa wieczory. Niedziela natomiast pozostaje dniem wolnym od alkoholu, a więc czasem przeznaczonym na regenerację przed kolejnym intensywnym tygodniem.
Można przypuszczać, że problemem jest potrzeba relaksu, odreagowania napięcia, miłego spędzenia czasu w towarzystwie. Istotą zdrowienia będzie tu poszukiwanie odpowiedzi, co może pomóc relaksować się i wypoczywać w zdrowy sposób. W sytuacji nadciągającego kryzysu ważne jest, aby rozpoznawać sygnały mogące świadczyć o nawrocie i móc o tym z kimś porozmawiać, zadbać o krótkie, ale regularne przerwy w pracy, o czas na zrobienie czegoś przyjemnego każdego dnia. Następnym krokiem powinno być przyjrzenie się, czy znajomi, którzy do tej pory stanowili towarzystwo do upijania się, byliby skłonni spędzać czas w inny sposób. Jeśli tak, można zaproponować aktywności, które byłyby alternatywą wobec picia alkoholu, np. pójście do kina, na basen, kręgle. Jednak może okazać się, że będzie konieczne poszukiwanie innej grupy znajomych. To często trudna decyzja, ale konieczna, jeśli osoby z dotychczasowego grona znajomych bagatelizują problem i nie można liczyć na wsparcie w funkcjonowaniu bez picia alkoholu.
Dla osoby, która wypracowała strategie konstruktywnego radzenia sobie w sytuacjach, które były wcześniej powodem sięgania po alkohol, sygnałami świadczącymi o nawrocie może być:
- bagatelizowanie sygnałów świadczących o napięciu;
- unikanie rozmów na ten temat;
- zaniedbywanie higieny pracy (przerw, posiłków);
- rezygnacja z drobnych codziennych przyjemności;
- myślenie o spotkaniu i poszukiwanie towarzystwa osób pijących;
- szukanie okazji, aby odwiedzić miejsca, w których można napić się alkoholu.
Rozpoznawanie sygnałów, że osoba bliska z problemem alkoholowym jest zagrożona nawrotem
Znajomość okoliczności/rytuałów związanych w piciem osoby bliskiej (powodów sięgania po alkohol, towarzystwa, miejsc, gdzie najczęściej pije) jest ważna, aby rozpoznawać sygnały mogące świadczyć o nawrocie. Nawiązując do podanego przykładu, ważne może być dbanie przez osoby bliskie o te elementy dnia codziennego, które sprzyjają zdrowiu oraz gotowość na rozmowę o bieżących sprawach. Stres, napięcie, nerwowość mogą sprzyjać nawrotom, ale nie muszą, jeśli odpowiemy na to ze zrozumieniem i troską. Równie ważne jest stawianie granic, jeśli chodzi o podejmowanie ryzykownych aktywności przez osobę, która miała problem z piciem albo nadal ma taki problem.
Jak radzić sobie z nawrotem?
Wszystko zależy od tego, jak wygląda sytuacja. Kiedy pojawią się symptomy, ale osoba pijąca nie sięgnęła jeszcze po alkohol, wystarczy tylko interwencja, rozmowa z zaufaną osobą, znającą problem uzależnienia, która wspiera podczas zdrowienia. W przypadku, kiedy osoba z problemem uzależnienia zaczyna pić ryzykownie, może być potrzebna terapia podtrzymująca, ewentualnie skorzystanie z grupy wsparcia, w tym grup samopomocowych. Natomiast jeśli nastąpił powrót do stylu używania alkoholu takiego, jak przed podjęciem terapii, może być wskazany powrót do leczenia w warunkach stacjonarnych.
Jak mogą pomóc osoby bliskie, aby nie zwiększać ryzyka nawrotu?
Jak w każdym innym przypadku, lepiej przeciwdziałać niż reagować na skutki. Ważna jest dbałość o siebie i swoją jakość życia, aby wspierać osobę z problemem uzależnienia, ale nie koncentrować się na jej funkcjonowaniu. Gotowość do rozmowy o tym, co się dzieje, jest tak samo ważna, jak brak zgody na zachowania, które są szkodliwe zarówno dla osoby pijącej, jak i bliskich tej osoby. Czasem trudno mieć dystans do bolesnych doświadczeń i reagować nadmiarowo, czyli zbyt emocjonalnie albo nadmierną kontrolą, co może nasilać napięcie i w konsekwencji prowadzić do nawrotu. Dlatego warto zadbać o możliwość rozmowy z kimś o swoich emocjach i sposobie ich wyrażania w obliczu trudnych sytuacji, np. uczestnicząc w grupie wsparcia dla bliskich osoby borykającej się z uzależnieniem.
